کليواله پراختیا (Rural Development) یوه پراخه او څو اړخیزه بهیر دی چې هدف یې د کلیوالي سیمو اقتصادي، ټولنیز او چاپیریالي وضعیت ښه کول دي. دا یوه داسې ستراتیژي ده چې د کليوالو سیمو خلکو ته د ژوند د معیار ښه کولو فرصتونه برابر کړي، د زیربنایي خدماتو پراختیا ته وده ورکړي، د اقتصادي فعالیتونو پیاوړتیا وکړي او د ټولو وګړو لپاره د برابر فرصتونو ټینګښت ته لاره هواروي.
د کليوالې پراختیا د اصولو او عملي برخې په اړه لاندې توضیحات وړاندې کوم:
۱. د کليوالې پراختیا اصول
کليواله پراختیا یوازې اقتصادي پرمختګ نه دی، بلکه د ټولنې د ټولو اړخونو ته پام اړوي، لکه: تعلیم، روغتیا، کلتور، او چاپیریال. د دې پراختیا ځینې مهم اصول عبارت دي له:
الف) ټول شموله پراختیا
کليواله پراختیا باید د ټولې ټولنې لپاره وي، په دې معنا چې باید د ښځو، ماشومانو، معلولینو او ټولو بې وزلو ګروپونو ته د پرمختګ فرصتونه برابر شي. همدارنګه، دې پراختیا کې باید د ټولنې د مختلفو طبقاتو اړتیاوې پوره شي.
ب) پایدار او چاپیریالي پراختیا
د کليوالې پراختیا پروسې باید د چاپیریال ساتنې ته لومړیتوب ورکړي. د ځنګلونو، اوبو او طبیعي سرچینو څخه د بې ځایه استفادې په ځای باید د دوی د ساتنې او بیا احیا کولو لپاره پالیسیانې جوړې شي.
ج) ځانګړي اړتیاوې او شرایط
هره کليوالي سیمه ځانګړي اقتصادي، ټولنیز، کلتوري او جغرافیایي شرایط لري. په دې اساس، کليواله پراختیا باید د سیمې اړتیاوو ته په کتو پرځای وړ پلانونه او ستراتیژۍ ولري.
د) د خلکو په ګډون پراختیا
د کليوالې پراختیا یوه بنسټیزه برخه د خلکو د فعاله ګډون څخه جوړېږي. د کلیوالو ټولنو سره د اړیکو ټینګول او د هغوی د اړتیاو په اړه د ځاني پوهاوي ترلاسه کول، د پایلې په توګه د پراختیا پروسې ته اغیزمنوالی ورکوي.
ه) اقتصادي ګټورې او پایدارې پروژې
کليواله پراختیا باید داسې پروژې پلي کړي چې د اقتصادي ګټې وړاندې کولو سره په اوږدمهاله توګه د کليوالو خلکو د ژوند معیار لوړ کړي. د معیشتي ستونزو حل لپاره، د سیمه ایز بازارونو جوړول او د کليوالي تولیداتو لپاره د تقویه شوي لوجیستیک ملاتړ مهم دی.
۲. عملي برخه
د کليوالې پراختیا عملي برخه د دغه اصولو په بنسټ د مختلفو اقداماتو او ستراتیژیو پلي کولو ته اشاره کوي. دلته ځینې عمده عملي لارې چارې وړاندې کوم:
الف) زراعت او کرنه
کرنه د کليوالې پراختیا یوه اساسي برخه ده. د کليوالو سیمو پرمختګ له زراعت سره مستقیم تړاو لري. د دې لپاره لاندې ګامونه پورته کېدی شي:
- د کرنیزو تخنیکونو پراختیا: د نوو او پرمختللو کرنیزو تخنیکونو معرفي کول لکه د زراعتي میتودونو عصري کول، د اوبو لګولو ښه سیستمونه او د خاورې د حاصل ورکونې ټیکنالوژۍ.
- د بازارونو جوړول: د کليوال تولیداتو لپاره د پایدارو بازارونو پیدا کول، د کليوالو محصولاتو ته د ښه بازاریابي او لوجیستیک پراختیا ورکول.
ب) تعلیم او روزنه
د کليوالې پراختیا یوه مهمه برخه د تعلیم په برخه کې پانګونه کول دي:
- د کليوالي ښوونځیو جوړول او ښه کول: د ابتدائی تعلیم پراختیا، د ښوونکو روزنه او د کليوالو سیمو لپاره د تعلیمي فرصتونو زیاتول.
- کاري روزنه: د خلکو لپاره د فني او مسلکي مهارتونو روزنه ورکول، ترڅو د کليوالو خلکو اقتصادي وضعیت ښه شي او په کارونو کې برخه واخلي.
ج) روغتیا او صحت
د روغتیا خدمتونو پراختیا د کليوالې پراختیا د مهمو برخو څخه ده:
- د صحت مرکزونو جوړول: په کليوالي سیمو کې د روغتیایي مرکزونو جوړول او د هغوی د خدماتو کیفیت لوړول.
- د عامه روغتیا پروګرامونه: د بیماریو د مخنیوي، واکسینونو او د ماشومانو او ښځو د روغتیا د ښه کولو لپاره د عامه پوهاوي پروګرامونه.
د) زیر بناوې
د کليوالې سیمو د زیربنایي جوړښت پراختیا لازمه ده:
- د سړکونو او ترانسپورت سیستمونه: د سړکونو جوړول او د ترانسپورت شبکه پراخول، ترڅو کليوال سیمې د نورو سیمو سره ښه تړاو ولري.
- برښنا، اوبه او مخابرات: د برښنا، اوبو رسولو او مخابراتو د خدمتونو پراختیا، ترڅو کليوال خلک له ډیرو ستونزو څخه خلاص شي.
ه) اقتصادي فرصتونه
کليواله پراختیا باید د کليوالو سیمو خلکو ته نوي اقتصادي فرصتونه برابر کړي:
- د کوچنیو او متوسطو کاروبارونو ملاتړ: د کليوالي خلکو لپاره د کوچنیو او متوسطو کاروبارونو د پراختیا لپاره مالي ملاتړ، روزنه، او مارکیټ ته لاسرسی.
- د کاري فرصتونو زیاتول: د خلکو لپاره د کاري فرصتونو برابرول، په ځانګړې توګه د ځوانانو لپاره.
۳. د کليوالې پراختیا کې نړیوالې او محلي هڅې
د کليوالې پراختیا هڅې نه یوازې د محلي حکومتونو او ټولنو له لارې ترسره کېږي، بلکه نړیوالې مرستې او سازمانونه هم د دې هدف د ترلاسه کولو لپاره هڅې کوي. د بیلګې په توګه:
- د نړیوال بانک او ملګرو ملتونو مختلف پروګرامونه لکه د "د ژوند غوره کول" (Improved Livelihoods) یا "د کليوالو پرمختیا" پروګرامونه چې د نړۍ په مختلفو برخو کې پلي کېږي.
پایله
کليواله پراختیا یوه پیچلې او څو اړخیزه پروسه ده چې باید د سیمې د اړتیاوو، د خلکو د ژوند کیفیت او د چاپیریال ساتنې په نظر کې نیولو سره پرمختګ وکړي. د دې لپاره د ستراتیژیکو پلانونو جوړول، د خلکو فعاله ګډون، او د مالي او تخنیکي مرستو پراختیا اړین دی.
Posts
